Pierwszego dnia listopada obchodzimy uroczystość Wszystkich Świętych, a drugiego listopada Dzień Zaduszny, popularnie zwany Zaduszkami. Do owych tradycyjnych, polskich świąt dołączył, chyba dość nachalnie, Halloween. Nieco obce nam kulturowo święto, obchodzone 31 października. Trzy świąteczne dni po kolei! Porozmawiajmy zatem o tradycjach związanych z owymi uroczystościami.

Dzisiaj Dzień Zaduszny niejako utracił swoje dawniejsze znaczenie. Przed laty uroczystość Wszystkich Świętych poświęcona była wspomnieniu wszystkich chrześcijańskich świętych przebywających w niebie. Pierwotnie owego dnia wspominano wyłącznie męczenników za wiarę. Natomiast dniem pamięci o bliskich osobach, których już nie ma pośród nas, był tradycyjnie Dzień Zaduszny. Obecnie uroczystości Wszystkich Świętych stały się uniwersalnym dniem poświęconym wszystkim tym, którzy odeszli.

Obrzęd zaduszny, którego istotą było obcowanie żywych z umarłymi, funkcjonował od wieków w przedchrześcijańskiej tradycji słowiańskiej. Wspomnijmy „dziady”, których celem było pozyskanie przychylności zmarłych, czyli domowych demonów uważanych za opiekunów. Badacz kultury ludowej Słowian, Kazimierz Moszyński, przytacza rytuał związany z tym obrzędem. Otóż piecze się nocą, podczas pełni księżyca, chleb. Z pierwszym odciętym kawałkiem, koniecznie posolonym, gospodarz udaje się do obory. Wchodzi tam i mówi: Domowy duchu! Przyjmij ode mnie chleb i sól, miłuj moje konie i bądź dla nich łaskaw! Ja też będę cię miłował i będę łaskawy dla ciebie! Taka była zaduszkowa tradycja słowiańska. Sympatyczna. Ale bywały też, przed wiekami, całkiem odmienne tradycje, choć także polegające na obcowaniu ze zmarłymi. Na przykład Noc Walpurgii świętowana u dawnych Germanów. Była to noc duchów złych. Demonów najokropniejszych. Często jest ona kojarzona z sabatem czarownic.

Wróćmy do czasów nam współczesnych.